Visioenen, hallucinaties, trance en dromen.....
 

Het zien van levendige voorstellingen die niet tot de objectieve, tastbare werkelijkheid behoren treft men overal op deze aarde aan, bij mensen van alle tijden en van alle culturen. Men kan verhalen lezen over het zien van gezichten - het Nederlandse woord voor visioenen - in zeer oude literatuur. Het verschijnsel komt niet slechts onder christenen voor, maar ook bij mensen in andere religies.

Er is een groot verschil tussen het zien van een hallucinatie of een gezicht of visioen. Een hallucinatie is een indruk die zich als een echte waarneming voordoet maar die geen objectieve werkelijkheid is. Een hallucinatie is slechts een gefantaseerde inbeelding maar degene die hem waarneemt denkt met een echte waarneming te doen te hebben. Men heeft daarom niets aan een hallucinatie en wordt er door misleid. Een hallucinatie treedt onafhankelijk van de wil op en meestal onder zeer bijzondere omstandigheden, zoals bijvoorbeeld tijdens extreme ontbering of een ziekte. Dit geldt ook voor de pseudo-hallucinatie waarvan de betrokkene zich bewust is dat het slechts een inbeelding is.  We kennen ook de 'illusie,' een foutieve  waarneming van objectieve werkelijkheden. In een illusie vervormt de  betrokkene de werkelijkheid zodat er een verkeerd beeld ontstaat. Volgens onderzoekers moet zeker 95% van de religieuze en mystieke ervaringen als illusie worden geclassificeerd.

De slaapdroom is een algemeen bekend verschijnsel dat reeds geruime tijd wordt bestudeerd. Een nachtelijke bezoek van een  engel kan in een slaapdroom worden beleefd maar ook als echt (Bijbelverzen: Matteüs 1:20; Handelingen 16:9; 23:11; 27:23,24). Het is niet gemakkelijk om later dergelijke ervaringen met het verstand te analyseren en de vraag te beantwoorden of men wakker was of sliep.

We spreken van een waakdroom als we ons van de buitenwereld afkeren en ons met iets anders bezig houden. Men zit bijv. in een bijeenkomst maar de concentratie van het bewustzijn is verzwakt en men dwaalt in gedachten af. Men houdt zich bezig met innerlijke beelden en gevoelens. Een  waakdroom kan zeer levendig zijn alsof het echt een objectieve werkelijkheid is.

De trance of geestvervoering

Voor het geven van een interessante definitie citeer ik uit 'Webster's Dictionary': "Trance is a state of insensibility to external surroundings with partial, but unconscious, retention of function. It may be either self-induced or brought on by hypnosis. A state of profound abstraction due to intense concentration of mind, as in religious contemplation, which may be accompanied by ecstasy, exaltation or (sometimes) hallucination."

Vertaling: "Trance is een toestand van ongevoeligheid voor de uitwendige omgeving met gedeeltelijk, maar onbewust, behoud van de functie. De trance is òf zelf òf door hypnose bewerkt." Webster vervolgt: "Een toestand van diepe terugtrekking ten gevolge van een grote mentale concentratie, zoals in een religieuze meditatie, al dan niet vergezeld van extase of geestvervoering of hallucinatie."

Psychologisch beschouwd is de trance een vernauwing van het normale bewustzijn. Maar vanuit godsdienstige opvattingen wordt wel van een verruiming van het bewustzijn gesproken want men meent in trance - geestrvervoering - iets bovennatuurlijks of goddelijks te ervaren.

Psychologen beschrijven trance inderdaad als een hypnose die door een hypnotiseur of de betrokkene zelf opgewekt kan worden. Is het laatste het geval dan spreekt men van een zelf-hypnose die zowel bewust als onbewust tot stand gebracht kan worden. Bij de opzettelijk bewerkte trance schakelt het bewuste ik zichzelf uit en keert zich tot innerlijke voorstellingen en beelden. Als men onopzettelijk in trance raakt wordt het bewustzijn overmeesterd door het onbewuste. Er zijn mensen die zichzelf zeer gemakkelijk in trance kunnen brengen. Ook in de kerkgeschiedenis vindt men daarvan voorbeelden. Augustinus vertelt bijvoorbeeld in zijn 'Civitate Dei' (Stad Gods) van de priester Restitutus, die zich dikwijls in trance begaf. Hij lag er dan als een lijk bij - er was nauwelijks ademhaling te constateren - en als hij bijkwam vertelde hij dat hij de stemmen van de mensen rondom hem als uit de verte had gehoord.

Uit Webster's definities blijkt ook dat de godsdienstige trance bekend is waarbij geestelijke extase optreedt. In de theologie spreken we van extase als er een geestverrukking plaatsvindt, dat is als men onttrokken wordt aan de werking van de zintuigen door het ervaren van Gods tegenwoordigheid of van hemelse beelden.

Ofschoon het begrip trance reeds lang in spiritistische en occulte kringen gebruikt wordt, behoeven christenen het niet als occult besmet te vermijden. Het is interessant om te weten dat Engelse vertalingen in het bijbelboek Handelingen, hoofdstuk 10:10, 11:5 en in 22:17 het Griekse woord 'ekstase' vertalen met 'trance.' De vertalers van de  'King James Bible,' de 'Authorized Version,' gebruikten het woord 'trance' hier het eerst. In onze Nederlandse bijbelvertalingen staat hier 'geestverrukking. In de Staten Vertaling, de NBG bijbel staat 'zinsverrukking' en in de NBV - de nieuwe Bijbelvertaling - staat hier ' visioen.' We zien dus dat de Engelse bijbelvertalers reeds het woord 'trance' zonder enig probleem gebruikten. Het is ook interessant om te weten dat in de NBG in Openbaring 1:10, het Griekse 'en pneumati', 'in (de) geest,' vertaald is door 'ik kwam in vervoering des geestes', en in de Staten Vertaling door 'in geest(vervoering)'. Als we dus spreken over gelovigen die 'in de geest' of in 'geestvervoering' komen, bedoelen we hetzelfde verschijnsel. Het begrip 'geestvervoering' geeft overigens goed aan dat het gaat om een ervaring waarin de gelovige zich in geestelijke dimensie (in bewustzijn) en onder geestelijke kracht verplaatst of vervoerd weet en zich bewust wordt van Gods tegenwoordigheid, goddelijke werkingen of van hemelse dingen. Een toestand van trance kan variëren van een lichte wijziging in het bewustzijn tot een zeer diepe.

De Amerikaanse psycholoog William James was een pionier op het terrein van de godsdienstpsychologie. In zijn werk 'The Varieties of Religious Experience', dat in 1902 verscheen beschrijft hij de inhoud en betekenis van mystieke ervaringen. James wist ook dat mystieke ervaringen zoals de trance in alle religies voorkomen. Hij is echter van mening dat de grondslag voor de mystieke, geestelijke ervaringen in het Christendom het 'meditatieve gebed' is waarin men stap voor stap, soms zeer methodisch, de ziel tot God kan verheffen en in geestverrukking of trance kan raken. Hij vindt het vreemd dat het protestantisme, vooral het evangelisch protestantisme, alle methodiek op dit gebied schijnt te hebben opgegeven. Hij schreef dat "afgezien van de mogelijke resultaten van gebed, de protestantse mystieke beleving sporadisch optreedt." (citaat pag. 270)

James zegt dat mystieke toestanden kunnen worden gestimuleerd door voorafgaande opzettelijke handelingen, zoals concentratie of aandacht. Maar als de mystieke bewustzijnstoestand eenmaal is ingetreden heeft de persoon het gevoel dat zijn wilsvermogen opgeschort is en soms heeft hij ook het besef dat hij door een hogere macht wordt gegrepen en vastgehouden. Hij heeft ook geobserveerd dat mystieke belevingen het leven van de betrokkene kunnen wijzigen.

James wijst er verder op dat mystieke ervaringen mensen energieker kunnen maken in de richting die de inspiratie aangeeft. Hij zegt er dan van dat "dit alleen als een voordeel kan worden beschouwd als het een waarachtige inspiratie is geweest. Als de inspiratie dwaalt, wordt ook de energie verkeerd gericht." Het lijkt mij een belangrijke waarschuwing (citaat pag. 275).

In de parapsychologie, een tak van de wetenschap die niet tot de normale psychologie behoort onderzoekt men het gehele gebied van paranormale dat zijn niet normale waarnemingen en ervaringen, zoals helderziendheid, heldervoelendheid, telepathie.

Een visioen van God heeft een bepaald doel

Het zien van een visioen vindt plaats met het 'inwendig oog.' Men ziet iets met de geest die in het bewustzijnscentrum van de hersenen zetelt. Het zien van een visioen kan in zeker opzicht met het zien van een droom vergeleken worden; men ziet en beleeft van alles, dat meestal niet in de objectieve, tastbare werkelijkheid bestaat. Zowel in een droom of visioen kunnen de dingen die men ziet en hoort zeer krachtig en levendig zijn zodat dat meent deze echt - in objectieve zin - mee te maken en te beleven. Het zijn zeer merkwaardige ervaringen waarin men diepzinnige en betekenisvolle taferelen in de geest ziet. Lees bijvoorbeeld eens de visionaire belevenissen van de profeet Ezechiël. Het door God of zijn engel direct doorgeven van impressies aan de menselijke geest is wetenschappelijk aanvaardbaar want het staats reeds lang vast dat zowel in dromen als in gezichten impressies onmiddellijk aan het bewustzijn kunnen worden getoond. Visioenen worden zowel 's nachts beleefd als op klaarlichte dag (lees bijvoorbeeld Daniël 10:1-8). Als een visioen of gezicht in de nacht plaats vindt is er sprake van een nachtgezicht )zie o.a. Daniël 7:1,2). In een nachtgezicht laat Gods iets zien terwijl men wakende is, maar als God spreekt in een droom is men uiteraard slapende (zie Matteüs 1:20).

Slot

Op grond van de Bijbel en ondersteund door talloze ervaringen is het dus voor christenen een bekend gegeven dat Gods Geest visioenen kan geven Bijbelvers: Joël 2:28). Voor een verhaal over het zien van een gezicht kunt u bijvoorbeeld Handelingen 10:9-17 lezen. Zoals hierboven reeds aangegeen verwijs ik voor bijbelse verhalen over het ontvangen van visioenen vooral naar de boeken van Daniël en Ezechiël in het Oude en naar het boek Openbaring in het Nieuwe Testament. Als de Heilige Geest van God bovennatuurlijke en mystieke visuele en hoorbare voorstellingen op de geest de mens projecteert heeft Hij er een speciale bedoeling mee: Hij geeft een boodschap door die moeilijk op een andere wijze aan een mens duidelijk gemaakt kan worden. Een boodschap die op een dergelijke wijze wordt ontvangen - dus in een visioen of gezicht - maakt uiteraard ook een bijzonder sterke indruk op de ontvanger, zowel emotioneel als verstandelijk. Soms kan er onmiddellijk een uitleg gegeven worden en soms zal de betekenis pas later bekend worden gemaakt - soms ook veel later. In de Bijbel zijn er voorbeelden te vinden van visioenen waarvan de betekenis niet aan de ontvanger zelf bekend werd gemaakt maar die slaan op zaken die in latere dagen een rol gaan spelen (zie de geschriften Daniël en Openbaring).

Tot slot geef ik aan christenen het advies trance - geestvervoering - en extatische ervaringen niet zelf op te wekken. Vertrouw de Geest van God dat als Hij het nodig vindt je een boodschap door te geven in een visioen of gezicht Hij dit zeker zal doen. Hij kent je en weet je zo te conditioneren dat je voor zijn boodschap ontvankelijk wordt.

Pastor T. J. de Ruiter

~~~~~~~~~~~~~~~
Een visioen gezien of een vraag? E-mail.... Pastor T. J. de Ruiter

Site 'Inspiratie & Inzicht' , since 1997 / artikel sinds 1999, herzien 1 augustus 2011 /  Pastor T. J. de Ruiter / The Netherlands