door predikant T. J. de Ruiter
 

1. Wat wordt er bedoeld met 'normen en waarden'

Met het begrip 'normen' wordt in ethisch verband gewezen op het richtsnoer of de standaard voor het gedrag. Normaal gedrag is dan het gedrag, dat zich voegt naar de gestelde en aanvaarde gedragsregels.

Met het begrip 'waarden' wordt naar het geheel van het 'ethisch en geestelijk goed' verwezen. Welke waarde plaatsen we op het menselijk leven, zowel het eigen als dat van de ander? Welke waarde hechten we aan een gezonde, ordelijke, verzorgde en veilige samenleving? Welke waarde hechten we aan de levensbeschouwelijke inzichten? Is alles ontstaan door een kosmische toevalligheid of is er een super intelligent wezen, God, dat alles met een doel geschapen heeft? Zijn we het hoogst ontwikkelde dier van het evolutieproces of zijn we een aparte schepping van de Almachtige God?

Het antwoord op deze diepzinnige vragen is van groot belang voor het vinden van een goede grondslag voor het herstel van edele, hoogstaande en verantwoorde normen en waarden. Met veel anderen stel ook ik zonder enige aarzeling vast dat de evolutietheorie, die de mens ziet als het hoogst ontwikkeld dier, mede verantwoordelijkheid is voor de ontwaarding van het wezen mens en de toenemende normloosheid van zijn gedrag. De schade, die door haar juist ook op het gebied van normen en waarden is aangericht, is nauwelijks te herstellen. Waarmee ik niet zeg dat het onmogelijk is.

Als we echter het getuigenis van de Bijbel aanvaarden dat de mens geschapen is naar het beeltenis en gelijkenis van God - zie Genesis 1:27 - weten we dat de mens een wezen van een hogere orde is dan een dier en dat hij met een hoogstaand doel op deze planeet gezet is. De Joodse visie op de mens, die aanspraak maakt op goddelijke inspiratie en die door het Christendom is overgenomen, heeft als gevolg de ontwikkeling van de hoogste en meest edele normen voor het menselijk gedrag. Deze zijn vastgelegd in de morele codes, zoals de Tien Geboden en de hieraan ontleende voorschriften voor het gedrag in allerlei situaties en omstandigheden.

2. Gedragsregels

Als we in deze tijd relevante en goede regels of normen voor het gedrag willen opstellen, moeten we oppassen. We moeten namelijk niet verzanden in relatief onbelangrijke zaken.

Een voorbeeld: Moeten onze kinderen weer 'u' gaan zeggen tegen ouders en leraars? Niet per se, stel ik. Want, let op, het kan voorkomen dat een kind, dat ouders en leraars met 'jij' mag aanspreken, als het gaat om gehoorzaamheid en eerbied meer daadwerkelijk respect toont dan de ander, die hoewel netjes met 'u' reagerend de rest aan zijn laars lapt.

We kunnen een aantal gedragsregels noemen, die in onze Nederlandse samenleving door een ieder geëerbiedigd zouden moeten worden. Om hiervoor een goede basishandleiding te vinden behoeven we niet ver te zoeken, want de beste gedragscode vinden we in de Bijbel.

Er wordt in deze tijd gepleit voor een aantal maatregels om tot herstel van normen en waarden te komen op het niveau van het individu.

3. Voorlichting

Alleen met het geven van voorlichting over normen en waarden zijn we er echter nog niet. Kijk maar eens naar de voorlichting over het gevaar van roken en overmatig alcoholgebruik. Alle waarschuwingen en goede raadgevingen te spijt neemt vooral onder de jeugd het roken toe. Hoe verdrietig is het om jonge mensen - nog onder de zestien - waaronder ook veel meisjes de ene na de andere sigaret te zien opsteken. Weten zij dan niet hoe gevaarlijk het is om te roken?

En het alcohol gebruik neemt ook toe ondanks alle waarschuwingen. In weekenden worden kratten vol bier achterop de fiets vervoerd, zowel naar huis als naar bijzondere uitgaansgelegenheden. Het is niet moeilijk om te raden waarom er in de weekenden 's nachts zoveel geweld op straat plaats vindt en er van alles wordt vernield, van wachthokjes bij bushaltes tot verkeersborden enz. enz. Neen, met voorlichting en onderwijs alleen komen we er in Nederland nog niet.

4. Strenger straffen

Er moet strenger worden gestraft, dat is zeker. Van strenger straffen kan echter zowel een positieve als een negatieve invloed op jonge mensen uitgaan, die nog in de ontwikkelingsfase van hun leven zijn. Het kan hen inderdaad tot bezinning brengen, maar ook tot verharding en verbittering.

5. Opvoeding en heropvoeding

Opvoeding en heropvoeding zijn belangrijk. In opvoeding speelt onderwijs een rol, maar meer nog zal er het goede voorbeeld dienen te zijn. Als we willen dat jongelui niet gaan roken, zullen ouders en alle opvoeders zelf het voortouw moeten trekken en de sigaret dienen weg te doen. Als we willen dat de jongemensen minder alcoholische dranken in het weekend drinken, moeten we ook hierin het voorbeeld geven. Een oud, wijs gezegde luidt dat wat je doet, luider spreekt dan wat je zegt.

Heropvoeding van jongelui, die veroordeeld zijn voor het plegen van misdaden, zal meer aandacht en inzet dienen te vergen. Ook hier geldt echter dat we de heropvoeding in speciale inrichtingen niet zo rigoureus streng moeten maken dat jonge mensen alle normaal plezier, individuele privé en zelf motivering wordt ontnomen.

Onderwijs op het diepere, levensbeschouwelijke niveau zal ook meer aandacht dienen te krijgen. Dan worden de essentiële vragen bestudeerd: Wie is de mens, waarom is hij er en wat is de zin en het doel van het leven, zowel op individueel als maatschappelijk niveau.

Als christen wijs ik er tenslotte op dat de enige, echte en duurzame verbetering van het gedrag vanuit het diepste innerlijk van de mens kan en moet plaats vinden. Het evangelie belooft de mens, die zich bekeert tot God, een nieuw hart. Een hart dat God respecteert en door het geloof in zijn Zoon Jezus Christus de echte motivatie vindt voor een edel, zuiver en waardig gedrag.

6. Voor discussie....

Wat is in uw ogen van fundamenteel belang voor het herstel van normen en waarden in onze samenleving?
Welke gedragregels zouden door een ieder in acht moeten worden genomen.
Welke instantie of welke groep in de samenleving moet volgens u voort het herstel van normen en waarden het voortouw trekken?
Welke rol ziet u voor uzelf weggelegd in het herstel van normen en waarden? Welke bijdrage kunt u leveren?

Reageren? E-mail... T. J. de Ruiter

Sunday Pastoral Message / Zondagse Pastorale Boodschap (English & Dutch)
Home site 'Inspiratie en Inzicht'
Home van deze site